Onhandige uitsteeksels

17 Apr 2023 in Vogels

Door Jaap Kranenborg

Vogels zijn praktisch ingestelde wezens.

Vliegen vereist kostbare energie, energie kost voedsel, voedsel kost tijd en moeite, dus als ze daar op kunnen besparen, zullen ze dat niet nalaten. Zo verschrompelen bij trekvogels de voortplantingsorganen voordat ze aan hun uitputtende vliegreis naar Afrika beginnen. Want waarom zou je die hele handel meeslepen als die alleen maar voor extra gewicht zorgt en je het zaakje pas het volgende voorjaar weer nodig hebt?

Vogels hebben alleen inwendige geslachtsorganen, geen aanhangels en uitsteeksels zoals bij zoogdieren. Ergens onder hun buikveren zit de cloaca, een opening voor urine, ontlasting én de geslachtsorganen. Het paringsritueel met die cloaca’s oogt soms wat harkerig. Het mannetje probeert zijn evenwicht te bewaren terwijl hij op de rug van het vrouwtje balanceert en intussen pogen beiden krampachtig hun cloaca’s eventjes met elkaar in contact te brengen. Toch lijkt het ze goed te lukken, anders zouden er immers geen vogels meer zijn.

Maar er zijn wel enkele vogelsoorten met een handige penis. Eenden bijvoorbeeld beschikken over een soort kurkentrekker. Die houden ze doorgaans binnenboord, want elk uitsteeksel geeft extra weerstand bij het vliegen en kost dus energie. En als je wel eens een vogel door doornig struikgewas hebt zien vliegen, weet je dat zo’n kwetsbare sliert ook makkelijk ergens achter kan blijven haken.

Miljoenen jaren geleden hadden veel meer vogelmannetjes een penis, maar wellicht zijn ze vanwege de aerodynamica ooit voor de evolutionaire keuze gesteld: wil je vliegen? Dan je piemel inleveren! Oh, wil jij een piemel? Dan wordt er niet gevlogen! Ja, je moet er wat voor over hebben als je zo graag door de lucht wilt fladderen, al is het die bijdehante eenden gelukt deze keuze te omzeilen. Maar misschien was het ook wel gewoon evolutionair toeval of een gevolg van natuurlijke selectie. Vrouwtjes die liever een mannetje met een cloaca hadden dan met een penis. Wie woerden in de parkvijver wel eens bezig heeft gezien met hun kurkentrekkers, snapt wel waarom...

https://www.jaapkranenborg.nl/