Van koninklijke bruidsvluchten tot stoepkrijt: De fascinerende wereld van mieren

Mieren in de tuin

Alhoewel  iedereen nu eigenlijk al in zomerse sferen is en we van elke bloem en plant genieten, die in versneld tempo onze tuin in een groen paradijs verandert, moeten we ook weer met veel tegenzin accepteren, dat er insecten actief zijn die we liever niet op het terras en al helemaal niet op het aanrecht willen zien lopen. En dan heb ik het over mieren. Het zijn supersociale diertjes die in de orde van het dierenrijk behoren tot de Vliesvleugeligen.

Ze zijn er in diverse kleuren, van rood en donkerbruin tot zwart, geel,  ja zelfs ook nog te bewonderen in goud- en zilverkleur. Ze hebben allemaal een kop met twee antennes, een borststuk, een achterlijf en zes beentjes. Sommigen hebben vleugels. Daar horen dan de koninginnen bij en de mannetjes niet te vergeten. Dat is natuurlijk niet zonder reden, want die vleugels hebben ze straks hard nodig. Zijn ze op zekere dag volwassen, dan willen ze paren en dat doen ze het liefst in de lucht, daarom wordt deze romantische date de bruidsvlucht genoemd.

Een bruid zonder hoogtevrees

Die Koninginnen zijn nogal veeleisende dames want ze vliegen zo hoog mogelijk met die mannetjes er achteraan. Degene die het verst met haar meegaat de lucht in, mag haar bevruchten.  Redt de rest het niet doordat het  veel te hoog wordt of te vermoeiend, dan valt die categorie onmiddellijk voor haar af. Daar is ze onverbiddelijk in, want ze wil een sterke vent voor haar nageslacht. Om die reden ook worden de partners niet uit eigen omgeving gekozen maar uit andere mierennesten. Dit ter voorkoming van inteelt.

Hoogvliegers zijn doodvliegers

Nou mag dat allemaal wel chique boel zijn met die vleugels, maar dat is slechts van korte duur, want in het dagelijkse leven zijn die vleugels veel te lastig voor die koningin. Daarom worden ze door haar eraf gewreven of eraf gebeten.  Na de bevruchting, zoekt de majesteit een geschikte plek op om een nieuw mierennest aan te leggen of ze kraakt er gewoon een.Nietsontziend doodt zij soms de bestaande koningin en neemt zij haar plaats in. Dan zou je toch denken dat het achtergebleven werkvolk dat niet zomaar accepteert, maar niets is minder waar. Geluidloos en met volle energie gaan ze er bij hun nieuwe werkgever gewoon weer tegenaan. Maar hoe gaat het nu eigenlijk met die sterke bruidegom, die haar zo dapper heeft gevolgd? 

Niet goed, want na hun laatste knusse samenzijn heeft ze hem in grote eenzaamheid achtergelaten en niet veel later liet hij het leven. Zijn taak zat er op.

Al die mieren heten Truus

De koningin die het hoofd is van de kolonie, paart echter maar een keer in haar leven en al die zaadcellen slaat ze op in haar lijf. Ze trekt zich terug in een kamertje in die grote mierenhoop en legt onvermoeibaar twintig jaar lang miljoeneneitjes. Daaruit worden zowel bevruchte als onbevruchte eitjes gelegd. Uit de onbevruchte eitjes worden mogelijk de toekomstige koninginnen geboren, terwijl uit de bevruchte eitjes de werkers/werksters het daglicht zien. Zij zijn het die zich bezighouden met de ontwikkeling en verzorging van de larven en de poppen. Ze voorzien de Koningin en de hele kolonie van voedsel,  houden de kamertjes en de vele gangen in de kolonie schoon en bewaken het nest. In sommige mierennesten regeert niet altijd één Koningin, maar vaak ook meerdere. 

Communicatie zonder mobiel

Mieren communiceren met elkaar door middel van feromonen, een vluchtige stof die hen in staat stelt boodschappen over te brengen of signalen door te geven. Loopt er een mier over je aanrecht - de eerste mier wordt altijd ‘de verkenner’ genoemd- dan laat hij een spoor van feromonen achter. Hoe vaker hij erover heenloopt, hoe meer feromonen hij op je werkblad achterlaat. Hierdoor kan hij net als Klein Duimpje de weg altijd terugvinden, maar tegelijkertijd kunnen ook de overige familieleden van hem dat pad volgen om dat interessante aanrecht  aan een gedegen onderzoek te onderwerpen. Wordt die verkenner door ons ontdekt en gedood – hij komt dan niet terug naar het nest-  dan is ook dat nieuws zeer snel bij de mierengemeenschap bekend en wordt je aanrecht door hen aangemerkt als onbetrouwbaar, gevaarlijk, en niet te betredenterrein. Dat betekent niet dat ze na dit incident nooit meer van plan zijn om op je aanrecht te willen lopen, want ook mieren van andere kolonies  zullen vele pogingen doen om daar voedsel te bemachtigen. Maar…… er is hoop. Hoe meer je je aanrecht poetst, hoe meer die geurstoffen worden weggehaald waardoor ze geen spoor meer kunnen volgen. Zoals er mieren zijn die schoonmaken, of voor de larven en poppen zorgen,  of voor het voedsel of soldaat zijn om het nest te beschermen, zo zijn er ook mieren die, geloof het of niet, tuinieren. Er heerst een ware hierarchie in de kolonie, waar voor elke mier een taak is weggelegd.

Dol op schimmels

Neem nou de Parasolmier. Die snijdt stukken blad of bloem af en neemt dat mee tot aan het nest. Daar laat ze het blad achter, waarna de groep tuinmieren het blad overneemt  en het vervoert naar een ondergronds nest waar ze diverse schimmeltuinen hebben en onderhouden. De tuinmieren maken het blad nog kleiner en geven het als voedsel aan de schimmels, die op hun beurt weer door de mieren gegeten worden. Zo’n schimmeltuin wordt bemest met de uitwerpselen van de mieren. Door de ondergrondse ligging is er meteen ook een goede klimaatcontrole die ervoor zorgt dat temperatuur en luchtvochtigheid vrijwel constant blijven, zodat dit de schimmels ten goede komt.

Honing voor deze DHL koeriersdienst

Opmerkelijk is ook de innige samenwerking tussen de mier en de bladluis. De mier neemt de bladluis in bescherming tegen vijanden en als dank mag de mier de bladluis melken. De bladluis scheidt namelijk uit haar achterlijf druppeltjes zoetevloeistof af, honingdauw, en de mier neemt dat op en brengt het naar haar nest.

Maar ook  planten hebben met mieren zo’n warm samenwerkingsverband. Omdat de plant van nature zich wil voortplanten maken ze zaadjes aan of sporen. Die moeten natuurlijk zoveel en zo ver  mogelijk in de tuin verspreid worden en ja daar hebben ze een goede koeriersdienst voor nodig: de mier.

Over een lekker hapje en een goede scanner

Om de mieren te lokken dit klusje voor hen te klaren hebben die planten een slimme oplossing bedacht. Aan dat zaadje wordt een heerlijk zoet en olieachtig hapje geplakt, het mierenbroodje. Als de mier dit ruikt wil ze het zo snel mogelijk naar het nest brengen. Onderweg verliest ze het zaadje en dat was nu net de bedoeling van de plant. Dat reukvermogen van de mier is trouwens van een uitzonderlijke klasse.  Een neus heeft ze niet maar wel twee geweldige voelsprieten, antennes, die vier tot vijf keer meer receptoren(ontvangers) bezit dan welk ander insect ook. Deze antennes verzamelen de signalen van de feromonen waardoor ze allerlei informatie met elkaar kunnen delen, ze elkaar besnuffelen en meteen weten of ze van dezelfde kolonie komen of van een andere.

Ja zelfs hun functie: werkster, kinderverzorgster, soldaat is dan ook meteen bekend.  Zodra er  vreemde, onbekende geurcombinaties voorbijkomen,  wordt de indringer naar buiten gemept. De koningin wordt altijd onmiddellijk herkend, aan haar bijzonder bouquet aan geuren.

Een zomerse lastpak

Alhoewel mieren nuttige insecten zijn die er zelfs  niet voor terugdeinzen om ook aan grote kadavers te knabbelen, schadelijke insecten te eten en alles wat dood is op te ruimen, zijn ze bij ons niet zo populair, om dat maar even zachtjes uit te drukken. Ze zijn werkelijk in staat om terrassen te ontwrichten doordat ze hun nesten onder de tegels bouwen. Ze kunnen je ook ziek maken doordat via hun urine en ontlasting ziektekiemen verspreid worden waardoor voedselvergiftiging kan ontstaan. Ook de Horeca heeft vooral zomers op de terrasjes veel last van ze. En… ze kunnen je gemeen bijten op verschillende plaatsen. Dat geeft zoveel pijn en ongemak dat je daar  gewoon een week lang heel ziek van bent.  Nog niet zo lang geleden gebeurd bij een familielid van mij .

Stoepkrijt, een wondermiddel tegen mieren

Hoe ze te bestrijden? Ze hebben een hekel aan kaneel, nootmuskaat, lavendel en, je raadt het nooit: stoepkrijt. Kleur maakt niet uit. Trek je een streep op de grond, dan gaan ze er niet overheen. Zelf geprobeerd en van de 10 mieren bleven 9 in het getekende vierkantje staan, slechts een durfde over de streep te lopen, maar de anderen volgden hem niet.

Dit was weer mijn Tuinsoep, hoop dat hij jullie gesmaakt heeft.

Groene groet,

Marie Mul

Heb je een vraag of wil je met mij in contact komen? 
Stuur een e-mail naar info@colourandpencil.eu en ik stuur je zo snel mogelijk een berichtje!

Ben je nieuwsgierig? 
Bezoek mijn website www.colourandpencil.eu 

Blog berichten van Marie Mul

• Kaalslag en mini-paddestoeltjes 
• Wat zijn jouw lievelingsplanten? Jaa die ene plant die net ietsie pietsie meer doet dan de rest. 
• Planten die samenwerken 
• Parasitaire planten: stelen om te leven
• planten, struiken en bomen die samenleven in Symbiose 
• De onderwereld actief in je eigen tuin!
• Herfstverkleuringen van populier tot esdoorn. 
• Houttuynia cordata 'Chameleon' 
• Haagplanten, waarvan ik wist dat hij hoog op de lijst van mijn hongerige merel staat. 
• UITLEG; NPK formule meststoffen. Hoe wat en welke gebruiken voor de tuin?